Een positieve, betrokken levenshouding helpt om vitaal oud te worden. Hoogleraar interne geneeskunde Andrea Maier onderzoekt veroudering en geeft adviezen die ertoe doen. Ze is wel streng. ‘De wondertherapie die we zoeken is er allang: bewegen.’

“Het is nooit te laat”, roept Andrea Maier uit. Verouderingsonderzoek wijst in de richting dat je elke dag kunt besluiten de tijd terug te draaien en je lichaam kunt aanzetten tot het opruimen van verouderde cellen. De vitalere cellen blijven over en je bent letterlijk verjongd. De hoogleraar interne geneeskunde – gerontologie onderzoekt verouderingscellen (senescente cellen), die in het hele lichaam ontstaan als een soort vervuilende prullenbakjes in je lijf. Hun aantal neemt met de jaren toe. Mensen met relatief veel van die cellen hebben meer ziekten en kwalen en gebruiken meer medicijnen.

Veroudering komt door drie dingen

Genen, leefstijl en kans. Die drie dingen bepalen samen hoe oud je wordt én hoe vitaal je oud wordt. Genen en leefstijl leiden tot meer of minder verouderingscellen in je lichaam en tot meer of minder ‘gewone’ oude cellen (met korte telomeren aan de chromosomen). Die veroudering van je lichaam uit zich in meetbare dingen, zoals spierkracht, geheugen, sociaal netwerk. Kortom: de mate van vitaliteit.
Van de drie dingen die veroudering bepalen, is er één waarop je invloed hebt, leefstijl. Die is weer op te splitsen in:

Roken: “Een rokende longarts zou wat mij betreft zijn vak niet mogen uitoefenen.”

Bewegen: “Zelfs van de meest vitale 70-jarigen komt slechts 20% aan de norm van 30 minuten bewegen met verhoogde hartslag. Terwijl 80% dénkt dat ze dat haalt.”

Eten: “We zijn echt te dik. Ook een bmi van 23 is te hoog op jongere leeftijd. Gezonde Afrikanen hebben 19. Die hebben geen hart- en vaatziekten. Aangetoond: een blikje gezoete frisdrank per dag verhoogt de kans op hart- en vaatziekten met 20%.”

Slapen: “Iemand die vaak nachtdiensten draait, wordt bijna prediabeet. De glucosespiegel in het bloed stijgt en de gevoeligheid van cellen voor insuline daalt, omdat het lichaam ontregeld raakt.”

Stress: “Stress geeft aan dat er een uitdaging is – pak deze positief aan. De uitdaging helpt je eigen grenzen te verleggen, lichamelijk en geestelijk!”

Positieve instelling: “Is het glas halfleeg of halfvol? Wie het leven een acht geeft, leeft langer. Een goed sociaal netwerk helpt daarbij. Het moet uitmaken dat je er bent. De invulling aan je leven telt. Zorg dat je ertoe doet. Dat geeft voldoening.”

Er komt een prik tegen ouderdomskwalen

Maiers onderzoeksvraag is: hoe kom je af van die senescente cellen? Want als ze weg zijn, zijn de ouderdomskwalen zoals hart- en vaatziekten, spierkrachtafname en verminderde mobiliteit ook weg. Je leeft niet per se langer, maar wel vitaler. In muizen is het al gelukt die cellen zover te krijgen dat ze zichzelf opruimen. Met de injectie van een stof die specifiek aangrijpt op receptoren van die verouderingscellen. “Nu is het de kunst het te vertalen naar de mens en mogelijke bijwerkingen te ontdekken”, glundert Maier.

Maar er is nu al een recept

Maier vindt niet dat we niet moeten gaan wachten op die prik. “Er is nu al een recept: bewegen. Mensen die het beginstadium van diabetes hebben, een licht verhoogde bloedsuikerspiegel, krijgen het advies meer te gaan bewegen en af te vallen. Als ze dat doen, verdwijnt de ziekte! Maar de meeste mensen lukt dat niet, en dan krijgen ze pillen. Maar bewegen is een echte wondertherapie.”

Door een intensief sportprogramma verdwijnen verouderingscellen

Heel concreet: als mensen flink bewegen, neemt het aantal verouderingscellen af. Het lijkt erop dat ook verouderende mensen van een jaar of zestig, zeventig door een intensief sportprogramma van een paar maanden, voor elkaar kunnen krijgen dat er verouderingscellen afbreken. Ook gewone oude cellen verdwijnen. Jongere, vitalere cellen blijven over.

We moeten aan de bak, écht

Tja. Maiers boodschap is duidelijk. We moeten aan de bak. Ik zoek haar medeleven. Ik vertel dat ik anderhalf jaar geleden een fittest bij Sportcentrum VU deed (kost maar 20 euro!). Ik kreeg concrete adviezen, speciale oefeningen om bepaalde zwakke punten in mijn lichaam te versterken. Zodat ik vitaal oud kan worden, wat ik erg graag wil. Inmiddels moet ik bekennen dat ik vrijwel wekelijks aan die oefeningen dénk, maar veel verder kom ik niet. Maier kijkt me sprankelend aan en zegt niets. Oké, ze heeft gelijk. Ik heb het zelf in de hand.

Andrea Maier
Andrea Maier (1978) groeide op in een huisartsenpraktijk in Duitsland, studeerde medicijnen in Lübeck en kwam na haar promotie naar Nederland. Aan de Universiteit Leiden deed ze gelijktijdig de opleiding tot internist ouderengeneeskunde en een tweede promotieonderzoek naar celveroudering. Ze zette een laboratorium op en ontwikkelde een eigen onderzoekslijn. In 2012 werd ze op 34-jarige leeftijd hoogleraar interne geneeskunde met speciale aandacht voor de gerontologie aan het VUmc.

Bekijk ook de colleges van Andrea Maier bij de Universiteit van Nederland.

Ook voor je brein is luiheid funest
Ook geestelijke aftakeling ga je tegen met een beweeglijk en sociaal leven. Luiheid en sleur zijn funest. VU-hoogleraar klinische neuropsychologie Erik Scherder bereikt met die boodschap een steeds groter publiek. Kijk bijvoorbeeld bij de Universiteit van Nederland naar zijn college Waarom zouden ouderen vaker moeten hardlopen. Of: Waarom vernietigt vanillevla onze hersenen?

Vergeten we iets?
Heb je vragen of opmerkingen? Expertise die iets toevoegt? Een gouden tip? Laat het hieronder weten.