Weinig Nederlandse wetenschappers doen relatieonderzoek, dat is meer een Amerikaanse gewoonte. Maar: psycholoog en pedagoog Catrin Finkenauer volgde vier jaar lang bijna tweehonderd pasgetrouwde stellen en vroeg hen het hemd van het lijf over hun relatie. Zij heeft twaalf adviezen.

Vind iemand die op je lijkt…

Opposites attract gaat niet op als je een langdurige, stabiele relatie wilt. Daarvoor kun je beter zo veel mogelijk op elkaar lijken. Hebben jullie allebei gestudeerd, komen jullie allebei uit ’t Gooi of de Kinkerbuurt, zijn jullie allebei zuinig of juist dol op geld uitgeven? Dat maakt het leven een stuk eenvoudiger. Hetzelfde geldt voor de doelen die je wilt bereiken. Finkenauer: “We hebben behoefte aan veiligheid. We willen dat de ander goed voor ons kan zorgen en welwillend reageert wanneer we hulp of steun nodig hebben. Dan is het een voordeel als iemand jouw wereld kent en naar dezelfde dingen streeft.”

…Maar accepteer de verschillen

Wat je vooral niet moet proberen – maar wat de meeste partners toch hardnekkig volhouden – is je partner veranderen. Finkenauer: “We vroegen mensen hoeveel ze voor hun partner hebben veranderd of opgegeven. Hoe meer dat was, hoe ongelukkiger ze waren. Als je het gevoel hebt voor je partner te moeten veranderen, omdat hij of zij je niet accepteert zoals je bent, dan word je ongelukkig. Andersom, als je je partner probeert te veranderen, geef je de boodschap dat je de ander eigenlijk niet leuk vindt zoals hij is.” Alleen als je partner honderd procent zeker is van jouw liefde en het gevoel heeft dat je hem begrijpt, is hij bereid dingen van je aan te nemen. Hij – of zij natuurlijk – weet dan dat je alleen maar wilt helpen.

‘Het maakt niet uit hoe goed je je partner kent, als je maar dénkt dat je elkaar goed kent’

Of buit ze uit

Het is ideaal als je partner wat eigenschappen heeft die jij eigenlijk ook zou willen hebben en andersom. Dan kun je bij elkaar afkijken. Iedereen heeft dingen die hij wil verbeteren aan zichzelf, zoals gestructureerder worden, of assertiever. Een partner die deze ideale eigenschappen heeft, kan een voorbeeld zijn voor wat je moet doen om deze eigenschappen bij jezelf te versterken.

Beeldhouw je partner

Elkaar aanmoedigen om bestaande, maar nog niet ontplooide capaciteiten te benutten is goed voor je relatie. Elkaar helpen geeft een goed gevoel en verstevigt de band. Finkenauers overleden collega Caryl Rusbult onderzocht dit zogeheten Michelangelo-effect. Michelangelo meende dat het beeld al in de steen aanwezig was en dat hij alleen nog de overtollige steen weg hoefde te hakken om het zichtbaar te maken. Dus schuilt er in je partner een goede schrijver maar ontbreekt het aan moed, geef dan het benodigde zetje.

Vertrouw elkaar

Als jij en je partner elkaar vertrouwen, geef je elkaar veel krediet. Je voelt je dan veilig in je relatie, en weet dat je partner er voor je is, ook als je kwetsbaar of gestrest bent. Vermoedt je partner dat jij iets geheimhoudt, dan ben je verdacht en onbetrouwbaar, of er nu werkelijk een geheim is of niet. Een avontuurtje met een ander of problemen op het werk: het geheim op zich maakt niet eens veel uit. Als je iets geheimhoudt, zeg je impliciet: “Ik vertrouw je niet genoeg.” Finkenauer: “Dat vat een partner doorgaans op als ‘ik hou niet genoeg van je.’ Wij vroegen onze proefpersonen of ze weleens dagboeken of sms’jes van hun partner lazen. Hoe lager deelnemers scoorden op vertrouwen, hoe meer ze de neiging hadden om te spioneren. Dat spioneren levert niets op, want ook als je niets vindt, wantrouw je je partner alsnog.”

‘Relaties hebben net als mensen goede en slechte dagen; conflicten zijn onvermijdelijk’

Beheers je

Laat zien dat je je goed kunt beheersen, dan krijg je meer vertrouwen. Kun je een aankoop uitstellen tot het financieel beter uitkomt, dan kun je de impuls voor een wilde nacht met een ander waarschijnlijk ook onderdrukken. Uit onderzoek blijkt zelfs dat mensen die zich goed kunnen beheersen veel minder oog hebben voor aantrekkelijke alternatieve partners. Nog een waardevolle toepassing van zelfbeheersing: als je partner iets vervelends tegen je zegt, zeg dan toch iets aardigs terug. Zo voorkom je escalatie.

Ga niet vreemd. Hoewel…

De meeste mensen zeggen dat ze vreemdgaan van hun partner nooit zouden kunnen vergeven. Uiteindelijk blijven partners achteraf toch vaak bij elkaar, bijvoorbeeld omdat de ander oprecht berouw toont. Of doordat de bedrogen partner vergevensgezinder is dan gedacht. “Of doordat hij of zij zich realiseert dat het verlaten van een partner toch wel moeilijk is”, zegt Finkenauer. Als uitkomt dat je vreemdgaat en er volgt geen breuk, loopt het essentiële vertrouwen binnen je relatie wel een moeilijk te herstellen deuk op.

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Wanneer het vertrouwen in een relatie is geschonden, vergt het heel veel werk om het weer te herstellen. Ook hier is zelfbeheersing weer voordelig. Door zelfbeheersing te tonen – je aan beloftes houden en geen geheimen doorvertellen bijvoorbeeld – krijgt de bedrogen partner het signaal dat hij of zij veilig is en dat je de wilskracht hebt om het vertrouwen te herstellen en de relatie voort te zetten.

Wees dankbaar

Voel je je dankbaar voor je relatie, dan weet je dat de relatie goed voor je is en je dus je best moet doen om hem in stand te houden. Dat doe je door goed voor je partner te zorgen, je aan je afspraken te houden, ruzie te vermijden enzovoort. Daar wordt je partner ook weer dankbaar van. Het niveau van dankbaarheid blijkt veranderingen in de relatie te voorspellen, veel meer dan bijvoorbeeld tevredenheid. Finkenauer: “Daalt de dankbaarheid, dan zetten mensen zich minder voor elkaar in en zien we het jaar daarop dat het slechter gaat met de relatie.”

“Eén van de belangrijkste behoeftes van de mens is zich begrepen voelen”, vervolgt Finkenauer. “Geef de ander het gevoel dat je de relatie hebt niet ondanks zijn of haar tekortkomingen, maar dankzij. Relaties hebben net als mensen goede en slechte dagen; conflicten in relaties zijn onvermijdelijk. Elkaar accepteren, ook wanneer je gestrest of chagrijnig bent, elkaar vergeven en het goed maken zijn allemaal tekenen dat je om elkaar en om de relatie geeft, ook wanneer het even tegenzit. Alles wat je kunt doen om dit over te brengen, draagt bij aan een goede relatie.

Elkaar goed kennen hoeft niet

Het maakt niet uit hoe goed je je partner kent, als je maar denkt dat je elkaar goed kent, ontdekten Finkenauer en collega’s. Als hun proefpersonen de zwakheden van de ander goed kenden, bleken ze niet minder blij te zijn met hun partner. “Mensen willen vooral dat hun partner de wereld ziet zoals zijzelf en dat hun partner hen begrijpt. Daarmee wordt hun partner voorspelbaar en kunnen ze zich veilig en geaccepteerd voelen en ervaren dat de ander om hen geeft”, zegt Finkenauer.

‘Blijf met elkaar praten. Juist ook over dagelijkse dingen’

Als je relatie onder druk komt te staan, bijvoorbeeld door ruzie in de familie, financiële problemen of kinderen krijgen, ontdek je waarschijnlijk dat je je partner niet zo goed kende als je dacht. En blijken jullie bijvoorbeeld heel verschillende opvattingen over de opvoeding te hebben. Finkenauer: “Dan verwijten partners elkaar vaak dat de ander nooit om hun mening vraagt.” Zorg dat je regelmatig reality checks doet en blijf met elkaar praten. Niet alleen over belangrijke dingen, maar juist ook over dagelijkse dingen. Breng overeenkomsten en verschillen, dromen en verwachtingen in kaart door goed naar elkaar te luisteren, dan kun je compromissen gaan sluiten en oplossingen bedenken.

Bewonder elkaar een beetje

Als jij en je partner ervaren dat je elkaar bewondert, ben je gelukkiger in je relatie. Het werkt net als dankbaarheid, denkt Finkenauer. Maar te veel bewondering is ook niet goed, waarschuwt ze. Dan kan de relatie onevenwichtig worden. Idealiter bewonderen de partners elkaar en zijn ze een beetje trots op elkaar.

Bepaal samen wat goede seks is

Finkenauer heeft nog geen onderzoeksresultaten op het gebied van seksualiteit. Erik van Beek, seksuoloog bij GGZ in Geest, kan onze handleiding aanvullen. “Seks is slechts één vorm van contact, maar wel de meest intieme”, benadrukt hij. De betekenis van seks kan per stel verschillen. Zo kan de seks prima zijn, terwijl er verder veel spanningen zijn. Of andersom: sommige stellen vinden elkaar vooral in bed, andere erbuiten.

Twee mythes die Van Beek tegenkomt in zijn spreekkamer: bij ideale seks bereik je samen tegelijk een orgasme, en masturbatie is verraad naar je partner. Van Beek: “Wat goede seks is bepaal je samen. En soloseks kan je verlangen naar de ander juist versterken. Vaak blijkt het voor de partner verrassend en opwindend om te horen dat je masturbeert.”

In de meeste relaties komen vroeg of laat wel seksuele problemen voor, die vaak heel goed opgelost kunnen worden. Relaties waarbij lang niet meer aan seks wordt gedaan, gaan vaak ter ziele, zeker als daar geen consensus over is. Een bekend probleem is dat de ene partner na verloop van tijd meer behoefte heeft aan seks dan de ander. “Doe het dan eens op een andere plek dan thuis in bed, of tijdens een gestolen uurtje tussendoor”, adviseert Van Beek. Erover praten kan meer begrip geven en gevoelens van verlangen opnieuw tevoorschijn brengen.

Krijg kinderen, of niet

Moet je aan kinderen beginnen of niet? Onmogelijk te zeggen, blijkt uit Finkenauers onderzoek. “Kinderen geven je leven een doel en meer betekenis en als je slaagt in de opvoeding en het daar samen over eens bent, word je er ontzettend blij van. Maar je hebt ook meer verantwoordelijkheid, stress en zorgen. Mensen die kinderen willen, moeten zich wel realiseren dat ze offers zullen moeten brengen.”

Socioloog en demograaf Aat Liefbroer, ook relatieonderzoeker aan de VU en bij het NIDI, berekende dat het welbevinden gemiddeld stijgt met 0.71 op een schaal van 1 tot 7 als er kinderen komen. “Maar de cijfers hangen erg af van de vragen die je stelt”, constateert hij. “Mensen voelen zich globaal gelukkiger, maar naar neveneffecten als stress en vermoeidheid hebben we niet gevraagd. Daarom is het moeilijk hier uitspraken over te doen.” Mogelijk is er ook een gewenningseffect, waardoor het geluksgevoel dat rond de geboorte van de kinderen hoog is, geleidelijk daalt naar het niveau van voor die tijd. Net zoals dat gebeurt na het aangaan van een relatie of een huwelijk.

Dit artikel is een geüpdate versie van het artikel dat in 2010 verscheen in het papieren VU Magazine.

Lees ook waarom tegenwoordig al 40% van de huwelijken strandt.

Maak je relatie babyproof

Krijgen jullie een baby, dan ligt een relatiecrisis op de loer. Dat gebeurt meer dan de helft van de stellen. Je moet er doorheen, en dan kan ook! Maak je relatie babyproof.

Wil je zeswekellijks een update van nieuwe artikelen in VU Magazine? Meld je aan voor de e-mail alert.