Van het optimaliseren van ambulanceroutes tot het inzetten van data en algoritmes binnen organisaties - wiskunde speelt een cruciale rol in hoe de samenleving functioneert. Wiskundige Sandjai Bhulai, hoogleraar Business Analytics aan de Vrije Universiteit Amsterdam: „Veel mensen vrezen dat hun baan zal verdwijnen door technologie en AI. Voor hen is het essentieel om te begrijpen hoe reëel die angst is en welke rol menselijke expertise blijft spelen."
Veel mensen zien wiskunde als iets abstracts en theoretisch, maar jij past het toe in de praktijk. Hoe zie jij de rol van wiskunde in het oplossen van maatschappelijke en organisatorische vraagstukken?
„Doordat organisaties naar ons toe komen met vragen, horen wij echt wat er bij hen leeft. Ik kan hier op de universiteit wel een probleem verzinnen en daar wiskunde op toepassen, maar lost dat dan iets op in de samenleving? Mijn collega’s en ik geven daarom incompanytrainingen om organisaties te laten zien hoe ze wiskunde, data en algoritmen verantwoord kunnen inzetten om hun dienstverlening aanzienlijk te verbeteren."
Je hebt al allerlei projecten gedaan die een positieve uitwerking hebben op de samenleving. Is er één waar je het meest trots op bent?
„Ik ben erg trots op het ambulanceproject dat wiskundige Rob van der Mei en ik in 2013 samen met het Centrum Wiskunde en Informatica hebben gedaan. De GGD had ons benaderd, omdat ze wilden dat de normtijden van hun ambulanceritten minder vaak overschreden zouden worden. Wij zijn daarover mee gaan denken. Eerst heel academisch, maar later ook door te gaan testen in de praktijk. De oplossing die we aangedragen hebben, draait nu in bijna heel Nederland. Dat is echt onvoorstelbaar. Elke keer als ik een ambulance zie rijden, denk ik: daar zit een algoritme achter dat ons team gebouwd heeft. Dat is denk ik best uniek voor een wiskundige."
Technologie en wiskunde krijgen in elke sector steeds meer invloed. Dat biedt kansen, maar roept ook ethische vragen op. Hoe zorg je dat AI en algoritmes begrijpelijk en verantwoord worden ingezet?
„Ik zit in een adviescommissie van het Ministerie van Financiën, waarin we nadenken over de inzet van technologie. Daar zie je dat kunnen uitleggen cruciaal is. Je kunt als overheid geen algoritme inzetten en tegen de burger zeggen: ‘Dit werkt uitstekend, maar we weten eigenlijk niet hoe’. Je hoeft niet de hele wiskunde uit te leggen, maar wel de concepten erachter. Dat is voor de samenwerking heel belangrijk, maar ook voor onszelf om te toetsen of we wel ethisch bezig zijn.”
„Dat leer ik ook aan mijn Business Analytics-studenten. Zij leren de techniek verantwoord te gebruiken op een gepersonaliseerde manier. Ik geef ze mee: houd een kritische blik bij alles wat je doet.”
Jullie geven bij de VU nu ook postacademisch onderwijs op Bèta-gebied. Stel je hebt iets heel anders gestudeerd dan wiskunde, waarom zou je dan een opleiding bij jullie volgen?
„Technologie en AI raken de samenleving ontzettend. Wat je ook gestudeerd hebt, je krijgt ermee te maken. Veel mensen vrezen dat hun baan zal verdwijnen. Voor hen is het essentieel om te begrijpen hoe reëel die angst is. Ook is het belangrijk om te leren wat AI kan, en waar het een grens bereikt waardoor je als deskundige toch echt nog nodig bent. Je leert veel beter te verwoorden wat jouw kracht is en wat niet overgenomen kan worden door AI. Juist in een wereld waarin technologie steeds dominanter wordt, is het cruciaal om niet alleen te begrijpen waar de mens het verschil blijft maken, maar ook hoe we technologie slim en verantwoord inzetten."
