Hoogleraar theologie Henk Bakker (60) doet aan de Vrije Universiteit Amsterdam onderzoek naar Jezus. „Vaak hebben mensen wel een beeld bij Jezus, maar dat is lang niet altijd gebaseerd op feiten uit bronnen.”

Zoals u zelf in de inleiding van uw boek Jezus. Reconstructie en revisie schrijft: er is al veel onderzoek gedaan naar Jezus. Wat had u daar nog aan toe te voegen?

„Er is vooral historisch over Jezus nagedacht, maar je slaat daarmee een groot onderzoeksveld over. De ervaring die mensen in zijn gezelschap hebben gehad, kun je niet negeren. Dat er christenen zijn die al 2000 jaar roepen: ‘Er is meer dan wat waargenomen kan worden’, dat kun je niet zomaar zeggen van historische figuren als Plato of Socrates. Ik vind dat we niet alleen moeten kijken naar wat hier historisch van waar is, maar ook naar welke ervaringen van het leven erachter liggen en of wij ons daarin kunnen herkennen."

Wat is volgens u de grootste misvatting over Jezus?

„Voor veel mensen is Jezus een engelachtig en mythisch figuur waar een eigen invulling aangegeven wordt. Het blijkt echter een man die in Galilei heeft gewoond, die mogelijk onderwijs heeft genoten, niet rijk of arm is geweest en zich uiteindelijk ontpopt tot een wonderdoener. Laten we het daarover hebben en niet alleen over een bovenwereldse Jezus die uit de hemel komt en geen gezicht heeft. Die leemte zorgt ervoor dat iedereen een eigen Jezus kan interpreteren."

Maar is het problematisch als mensen een eigen invulling geven?

„Nee. Ik voel me alleen wel geroepen te vertellen dat het niet klopt. Je ontkent daarmee ook die grote Galileïsche man. Problematische dingen in het Nieuwe Testament, zoals dat hij Joods is, worden gemakkelijk weggegumd. Sommige Joodse schrijvers zeggen dan ook met recht dat christenen Jezus gestolen hebben."

„Ik heb een aantal existentiële crises gehad. Momenten waarop ik mij ineens afvroeg: is het allemaal wel waar wat ik geloof?"

Hoe is uw persoonlijke beeld van Jezus veranderd?

„Waar ik intussen meer van doordrongen ben is hoe complex het is om Jezus echt te begrijpen. We moeten die korzeligheid, dat lastige van Jezus, vooral niet proberen te harmoniseren. Daar ben ik klaar mee. Ik vind dat je zaken die lastig zijn in de Bijbel niet mooier moet maken dan ze zijn."

Heeft u zelf weleens getwijfeld aan het geloof?

„Ik heb zeker een aantal existentiële crises gehad. Momenten waarop ik mij ineens afvroeg: is het allemaal wel waar wat ik geloof? De academische wereld vormt in die zin een uitdaging voor mijn geloof. In het meest slechte geval kan het zo zijn dat je je hele doos met vooronderstellingen kwijtraakt. Desalniettemin toets ik mijn geloof aan de wetenschap."

Hoe is het om theoloog te zijn in een wereld waarin steeds minder mensen geloven?

„Aan de Vrije Universiteit proberen wij met de Faculteit Religie en Theologie ons vooral te richten op zingeving. Dat betekent ook dat je in gesprek gaat met mensen die zingeving op een heel andere manier beoefenen. Neem nu de huidige Covid-situatie in Nederland. De discussies gaan over wat nou het belangrijkste is. De economie, het geluk van onze kinderen of is de mens uit op eigen gewin?

„Als ik zeg dat ik gelovig ben, moet ik er bijna een leeswijzer bijgeven, bijvoorbeeld dat ik iemand niet wil bekeren."

„In dat soort discussies merk ik dat het fantastisch is om theoloog te zijn. Om de zingevingsvragen zo te plooien dat je hier zinvolle dingen over kunt zeggen. Ik zou graag meer in die discussies participeren. Als theoloog kun je op een overstijgende modus boven de discussie komen en daarmee de discussie naar een hoger plan van zingeving tillen."

Naast uw hoogleraarschap bent u ook predikant bij de Unie van Baptistengemeente in Nederland. Brengt de minder gelovige wereld ook bepaalde uitdagingen voor u persoonlijk? 

„Als ik zeg dat ik hoogleraar ben is het oké, maar als ik zeg dat ik regelmatig op zondag spreek wordt het al moeilijk. Ik merk dat ik al snel in een polariserend veld terechtkom. Wanneer ik zeg dat ik gelovig ben, moet ik er bijna een leeswijzer bijgeven, bijvoorbeeld dat ik iemand niet wil bekeren, of dat ik niet negatief tegenover de homoseksuele medemens sta. Het is voor mij een academisch avontuur om die polarisaties zo diep te doordenken dat je een onderzoeksvraag krijgt en oplossingen bedenkt, zodat je overstijgende denkers en leiders krijgt. Die hebben we hard nodig in Nederland."