Dagmar Else Slot, de eerste mondhygiënist in Nederland die hoogleraar werd, doet aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (VU) onderzoek naar preventie in de mondzorg en geeft voor eens en altijd uitsluitsel: hoe zit het nu echt met het verzorgen van je gebit?
Je bent nu hoogleraar, maar je begon je carrière als mondhygiënist in een reguliere praktijk. Denk je dat de academische wereld meer mensen uit het veld kan gebruiken?
„Zonder meer. Binnen de mondzorg zie je dat het aantal hoogleraren dat nog met zijn voeten in de klei staat minimaal is. Er zijn wel een paar tandartsen, maar velen hebben al jaren geen patiënt gezien. Ik hecht daar wel waarde aan. Net als aan het docentschap, dat is waarom ik directeur ben van de master docent HGZO aan de VU, waar zorgprofessionals leren hoe ze docent kunnen worden met een onderwijsmaster."
„Ik merkte zelf gaandeweg mijn studie dat ik meer vrijheid nodig heb om echt tot bloei te komen en dat lukt me meer in het doen van onderzoek. Maar nog steeds werk ik elke maandag als mondhygiënist in de algemene praktijk. Als patiënten dan aan mij vragen hoe ik denk over een nieuw mondwater of wat ik vind van een bepaalde tandpasta, dan ken ik het soms nog niet eens en ga ik dat uitzoeken, of opper ik het als onderwerp voor een master- of bachelorscriptie."
Even terug naar het begin: waarom moeten we eigenlijk tanden poetsen? Zijn we niet zo geëvolueerd dat dat niet zou hoeven?
„In de tijd van de jagers en de verzamelaars werden tanden niet zo zeer gepoetst, maar toen was er ook een heel ander voedingspatroon. Mensen aten vaak maar één keer per dag en aten heel andere voedingsproducten dan wij. Met wat wij nu eten, en wat we zien met het huidige voedingspatroon, ontstaat er schadelijke tandplak in je mond. En die tandplak is de oorzaak van twee belangrijke problemen in de mond: gaatjes en tandvleesontsteking. Die tandplak moet je weghalen en dat doe je vooral met een tandenborstel. Om tussen je tanden te reinigen is er een heel scala aan producten beschikbaar: floss, tandenstokers, ragers, de monddouche; allemaal met verschillend effect en een eigen indicatiegebied."
„Natuurstammen die bijvoorbeeld nog weinig tot geen contact hebben met anderen en moderne voeding, hebben minder mondproblematiek."
Zie je nu dan ook andere bacteriën in de mond dan vroeger?
„De samenstelling van de tandsteen die in de oermens wordt gevonden, is inderdaad echt anders dan de tandplak van vandaag. En nog steeds: de natuurstammen die bijvoorbeeld nog weinig tot geen contact hebben met anderen en moderne voeding, hebben minder mondproblematiek. Zij hebben een mooie balans, waar wij inmiddels eerder een disbalans hebben."
Je leest steeds vaker negatieve berichten over het gebruik van fluoride. Hoe zit het daarmee?
„We zien in grote steden dat de vaccinatiegraad van kinderen van ouders - ook die met hogere inkomens - naar beneden gaat en dat is deels dezelfde groep waarvan een deel ook geen fluoride gebruikt. Dat is veelal bewust om juist goed te willen doen, maar het is wetenschappelijk niet bewezen dat fluoride schadelijk is. Sterker nog, het is essentieel voor een gezond en sterk gebit dat bestand is tegen de huidige voedingsgewoonten en disbalans."
„Fluoride bouwt zich in in je tandglazuur en zorgt dat deze goed hard blijft. Kijk, op het moment dat je iets eet of drinkt daalt de pH-waarde in je mond. De fluoride bouwt zich zo in het glazuur in en zorgt dat het hard blijft en dat je beschermd bent tegen deze zuurstoot. Je moet het zien alsof je wordt geboren met een bakstenen muur en op het moment dat je eet en drinkt, gaan de voegen slijten. De fluoride zorgt ervoor dat die voegen mooi hard en slijtvast blijven."
Zie jij in de praktijk ook nog dat er een sociaal-economische factor is die samenhangt met mondpreventie?
„Je ziet in een stad als Amsterdam volgens mij 30.000 kinderen die niet naar de tandarts gaan, dus zeker speelt er sociaal-economische problematiek. Soms is het ook een cultuurprobleem. Wij zijn er in Nederland aan gewend dat we halfjaarlijkse controles hebben, maar in Frankrijk of Spanje ga je alleen maar naar de tandarts of de mondhygiënist op het moment dat je pijn hebt of zin in een gebitsreiniging."
„Vaak zie je ook in eethuisjes met een buitenlandse keuken houten, ronde cocktailprikkers op tafel. Deze worden gebruikt om vlees of andere etensresten weg te halen. Dat is een hele andere insteek dan tandplak weghalen en het tandvlees stimuleren met driehoekige houten tandenstoker."
Wat is nou het geheim achter een gezonde mond?
„De eerste vraag is natuurlijk altijd: moet je poetsen voor of na je ontbijt? Er is voor allebei wat te zeggen. Als je poetst voor je ontbijt, dat is prima, maar dan blijft er niet zo'n groot fluoridedepot achter van de fluoride uit je tandpasta. Als je poetst na je ontbijt, dan krijg je door je ontbijt eerst de zuurstoot, dus dan moet je een half uur wachten met poetsen, want anders borstel je het gebit schoon in een zure omgeving. Dan zijn die zogenoemde voegen snel beschadigd."
„Daarnaast adviseren we ‘s avonds nog een keer de tanden te poetsen. Het gebruik van een elektrische tandenborstel aan te bevelen boven een handtandenborstel, simpelweg omdat deze effectiever is. Wat echt een fabel is, is dat een slechte adem veelal komt door een maagklepje of iets dergelijks. Vaak komt dit door een tandvleesontsteking of door bacteriën op de tong. Dit laatste is relatief eenvoudig te voorkomen door bijvoorbeeld de tong te reinigen. Wij zijn in Nederland het schoonmaken van de tong met bijvoorbeeld een tongschraper, borstel of lepel niet gewend, maar mensen van Antilliaanse of Surinaamse afkomst doen het allemaal."
Ten slotte: stoken, ragen of flossen: wanneer moet je wat doen en in welke volgorde?
„Het begint bij het kiezen van een product dat past bij je mond en wat je ook daadwerkelijk gebruikt. Het reinigen tussen de tanden en kiezen adviseren we één keer per dag. Flossen blijft ons achtervolgen. In 2008 hebben we onderzoek gedaan waaruit bleek dat flossen niet zo veel effect heeft op het verwijderen van tandplak en het verkrijgen van gezond tandvlees. Er zijn andere effectievere producten te gebruiken."
„Het gemakkelijkste is een driehoekige houten stoker, het voordeel is ook dat je het overal kunt gebruiken: achter je laptop, in de auto of voor de tv. Ragers zijn heel effectief en noodzakelijk voor mensen met ernstige tandvleesontsteking. Maar niet altijd gemakkelijk om te gebruiken en het is wel belangrijk om met je mondzorgverlener te overleggen welke maat rager je nodig hebt. Het beste is om eerst ragers te gebruiken en daarna pas te poetsen. Als je eerst poetst, dan gaat de tandpasta ook op de rager en dat kan te agressief zijn voor je tanden. Advies op maat blijft noodzakelijk."
„Daarnaast kun je mondwater gebruiken, maar dat zal nooit evenveel effect hebben als de combinatie poetsen met fluoridetandpasta en het gebruik van een hulpmiddel tussen de tanden en kiezen."
Wat verwacht jij in de toekomst op het gebied van mondzorg?
„Preventie wordt steeds belangrijker. Mensen zien het steeds minder zitten om oud te worden met een kunstgebit. Ik verwacht dat het steeds makkelijker wordt om te poetsen, met op Artificial Intelligence gebaseerde bitjes die het poetsen letterlijk uit handen nemen. De ontwikkeling in slimme tandenborstels zal verder gaan. Dikke kans dat je over een paar jaar je tanden kunt laten poetsen door een robot."
