Oliebedrijven die hun uitstoot compenseren? „Onzin!”, aldus Mathieu Blondeel, docent energie en klimaat aan de Vrije Universiteit Amsterdam. „Alsof ze vooral hun ziel voor de klimaathemel afkopen.”

Wanneer wist u dat er een luchtje zat aan de vrijwillige CO2-uitstootcompensatie door oliebedrijven?

„Ik zag bedrijven zoals Shell of BP beweren dat ze vanaf 2050 klimaatneutraal worden. Maar wat is voor hen klimaatneutraliteit, vroeg ik me af. De zogenaamd compenserende projecten die zij naar voren schuiven? Die zijn dikke quatsch. Dat er problemen met CO2-compensatie bestaan, was al bekend, maar ik ben specifiek onderzoek gaan doen naar de compensatie van de fossiele industrie."

Waarom zijn die compensatieprojecten volgens u onzin? 

„CO2-uitstoot naar nul brengen is heel moeilijk. Onderzoek dat ervoor moet zorgen dat bestaande CO2 onder de grond komt, staat nog in de kinderschoenen. Wat blijkt is dat slechts een kwart van de projecten van bedrijven zoals Shell of BP daadwerkelijk CO2 verwijderen uit de atmosfeer. De overige projecten zijn gericht op het vermijden van uitstoot. Zo kunnen ze zeggen dat ze toch verduurzamen, en tegelijkertijd hun verdienmodel doorzetten."

„Zo kunnen ze zeggen dat ze toch verduurzamen, en tegelijkertijd hun verdienmodel doorzetten."

Hoe werkt dat vermijden van CO2 precies?

„Je hebt vast weleens gezien dat je de CO2-uitstoot van een vlucht kon compenseren door bomen te laten planten. Oliebedrijven doen dit ook, maar noemen het al compensatie als ze een bos níét kappen. ‘Vermeden ontbossing’, is hoe Shell dit noemt, wat betekent: we gaan een bos níet kappen dus we hebben CO2 uitgespaard."

„Theoretisch gezien zou er dus hoeveelheid ‘X’ aan uitstoot zijn geweest, maar we gaan die uitstoot vermijden, dus we zijn beter voor het klimaat. In de realiteit is er helemaal geen klimaatimpact geweest. Neem bijvoorbeeld het plaatsen van een waterkrachtcentrale. Stel dat we hier een steenkoolcentrale hadden neergezet, dan zou de CO2-uitstoot veel groter zijn geweest. Maar wie zegt dat die er ooit zou zijn gekomen en dat de uitstoot hoger zou zijn geweest?" 

„Een ander project dat zij aandragen is het bijplanten van bossen, vooral in ontwikkelingslanden. Maar wat zeggen landbouwers daar dan? ‘Gaan jullie onze landbouwgrond afpakken om bossen bij te bouwen, zodat jullie kunnen zeggen dat jullie in een of ander ontwikkelingsland aan CO2-compensatie doen?’ En al worden die bossen geplant, voor hoe lang bestaan die dan? Je kunt niet voor de eeuwigheid land afkopen."

In uw paper Do all roads lead to Paris? heeft u het over credits die door bedrijven gekocht kunnen worden. Hoe werkt dat precies?

„Ons onderzoek gaat niet over de verplichte emissierechten die bedrijven in bepaalde sectoren in de EU moeten kopen onder het Europese emissiehandelsystemen. Het richt zich op de vrijwillige markt van CO2-compensatie credits. Bedrijven willen een vrijwillige bijdrage leveren. Dat doen ze door zogenaamde credits te kopen bij organisaties. Die organisaties houden een boekhoudsysteem bij en verkopen credits van bossen die niet gekapt worden, of credits van bossen die bijgeplant worden."

„Dat vrijwillige systeem wint almaar aan populariteit. De grootte is momenteel twee miljard Amerikaanse dollar. Analisten verwachten dat het met een factor honderd zal groeien tegen 2030. Eigenlijk is het meer: kijk, we kopen  onze ziel af voor de klimaathemel. We zorgen dat we het zonder inmenging van de overheid zelf wel oplossen. Maar in facto gebeurt er niets."

In uw paper schrijft u dat enkel de credits van projecten na 2016 mee mogen doen in het ruilsysteem. Waarom die grens?

„Hoe ouder een project, hoe moeilijker te achterhalen is wat de kwaliteit van een project is. We weten dan niet meer hoeveel CO2 er precies uit de lucht is gehaald, of is vermeden. Je moet het je zo voorstellen: stel, je koopt vandaag een credit van een project van 20 jaar geleden dat CO2 heeft vermeden, waar hebben we het dan precies over? Dat is zo abstract, dat gaat nergens over."

„Overheden kunnen niet langer hun handen van dit probleem afhalen en het aan bedrijven en organisaties zelf overlaten."

Waar ligt volgens u dan nu de bal?

„Die zelfregulering helpt niet. Overheden kunnen niet langer hun handen van dit probleem afhalen en het aan bedrijven en organisaties zelf overlaten. Er moeten veel strengere regels voor bedrijven zijn, zodat zij niet zomaar kunnen claimen dat ze klimaatneutrale brandstof aanbieden voor de luchtvaartindustrie of  voor auto’s. Die claims mogen niet zomaar gemaakt worden."

Om dit soort systemen te vermijden, moet men op de hoogte zijn. Wat vindt u in dat kader van het Kenniscentrum Klimaat dat onlangs is gelanceerd op de VU?

„Levensnoodzakelijk. We zijn een publieke universiteit en we hebben een plicht ten aanzien van de maatschappij om onze kennis actief te delen. Niet alleen met onze studenten of collega’s, maar juist ook met de samenleving. In het centrum kun je gemakkelijk zien wie er binnen onze universiteit direct of indirect bezig is met het thema klimaatcrisis. De klimaatcrisis is zo urgent. Het is aan ons om niet alleen de fouten te analyseren, maar vooral ook om vanuit onze expertise oplossingen te zoeken. Alleen zo bieden we samen het klimaatprobleem het hoofd."