Vastzitten in een energieslurpende baan, maar ook niet precies weten hoe je dat kunt veranderen? Alumnus Sandra Klijn onderzocht wat alle werkgelukkigen overeenkomstig hebben en geeft een aantal praktische tips. 

Klijn promoveert aan de Vrije Universiteit Amsterdam op haar onderzoek over meer energie in je werk, maar haar populair-wetenschappelijke boek Wat wil je écht? kwam tussendoor. 

Hoe zit het precies met je boek dat eerder gepubliceerd is dan je PhD?

„Vrij snel nadat ik startte met mijn onderzoek had ik heel praktische resultaten. Ik dacht: hier kunnen mensen echt wat mee. “Ja, Sandra”, zeiden mijn begeleiders dan, 'Maar eerst moet je de theoretische benadering schrijven, niet de praktische implicaties ervan.' Gelijk hebben ze natuurlijk, maar ik was zo enthousiast dat ik niet kon wachten om er toch iets mee te doen. Dat heeft het promoveren op pauze gezet. Ik heb een heleboel ideeën voor een tweede boek, maar ik moet nu echt wel gaan afronden."

Welk praktisch inzicht vond je?

„Voor meer werkgeluk is het kennen van je kernwaarden essentieel. Kernwaarden zijn een soort principes, basisovertuigingen van waaruit we leven. Wil je bijvoorbeeld veel vrijheid? Of hecht je waarde aan warme verbindingen? Ik ontdekte dat mensen die zich erg bewust zijn van hun kernwaarden, en daarop reflecteren bij het maken van belangrijke keuzes in hun leven, veel gelukkiger zijn. Wanneer ze bijvoorbeeld een nieuwe baan aangeboden krijgen, kijken deze mensen: sluit deze nieuwe functie aan bij mijn kernwaarden? De resultaten van mijn onderzoek tonen aan dat mensen die kun kernwaarden kennen en daarnaar leven gezonder, productiever en energieker zijn."

Klinkt logisch, maar waarom is dat zo?

„Ik ga altijd uit van de metafoor van een navigatiesysteem. Om ergens naartoe te gaan, moet je helder hebben waar je naartoe wilt, wat belangrijk voor je is, maar ook wat je huidige locatie, ofwel situatie, is. Dus wat zijn de dingen in je huidige werk die goed aansluiten, of juist niet passen bij je vaardigheden, passies, kernwaarden, of je persoonlijkheid. Als je een nieuwe bestemming wilt, dan kan je op Google Maps op actie drukken en dan wordt de route uitgestippeld. Maar zonder dat je je huidige locatie en bestemming helder hebt, is het niet te overzien.Dan kan je eigenlijk niet goed in actie komen. Het voelt dan waarschijnlijk alsof het wel ergens in de buurt ligt, maar je kunt het niet helemaal grijpen."

Zijn kernwaarden volgens jou statisch?

„Op het moment dat we jong zijn en gaan nadenken over kernwaarden, bijvoorbeeld omdat we moeten kiezen voor een opleiding, is die keuze vooral gericht op onszelf. Vanaf een jaar of 20-24 ontwikkelen we een echt empathisch vermogen en kunnen we nadenken over hoe we bijdragen aan de wereld. Dus alle waarden die je bedacht hebt voor die tijd, die kunnen best wel wijzigen."

„Ook moet je oppassen dat de waarden die je denkt te hebben, niet eigenlijk verlangens zijn. Een kernwaarde is eigenlijk iets wat al in je leeft, wat je al doet en het is niet iets waar je naar verlangt. Stel, iemand geeft aan gezondheid als kernwaarde te hebben, maar deze persoon rookt, drinkt veel en beweegt nauwelijks, dan is het een verlangen en niet iets wat ze al nastreven."

Zelf studeerde je biomedische wetenschappen aan de VU, maar je hebt nu een heel andere tak van sport. Heb jij je eigen waarden dus ook onder de loep genomen? 

„Absoluut. In die overgang ontdekte ik vooral dat vrijheid voor mij essentieel is. Toen ik de stap maakte van loondienst naar ondernemerschap, merkte ik hoe belangrijk het voor me is om autonoom te kunnen werken. Ik had het goed naar mijn zin bij Philips, waar ik een platform voor interne trainingen en workshops rond persoonlijke ontwikkeling en gezondheid beheerde, maar ik barstte van de creatieve ideeën en wilde die graag een eigen kans geven. Toch wist ik in het begin helemaal niet of ik geschikt zou zijn als ondernemer."

„Tot mijn verrassing geniet ik enorm van het ondernemerschap. Je bent als ondernemer alles in één: directeur, marketing, sales, HR. Ik heb mezelf destijds een jaar gegeven om het te proberen, met het idee dat ik altijd terug kon naar Philips als het niet zou lukken. Maar ik ontdekte dat ik juist heel veel plezier haal uit het ondernemen en het realiseren van mijn ideeën voor trainingen, workshops en coaching."

Er zijn vermoedelijk veel mensen die het gevoel hebben vast te zitten in een situatie. Waarom is het toch zo moeilijk om de stap naar verandering te zetten?

„Het is vaak lastig, omdat veel mensen vastzitten in hun werkidentiteit. Je hebt ooit voor een studie gekozen, rolt door naar je eerste en tweede baan en bouwt een carrière op. Bijvoorbeeld als je accountant bent, dan wordt dat een belangrijk deel van je identiteit. Het idee om ineens iets totaal anders te gaan doen, zoals boswachter worden op je dertigste, kan daarom beangstigend zijn. Je bent er niet voor opgeleid en hebt er geen ervaring in. Dit maakt het ingewikkeld om zo’n grote verandering te overwegen."

„Daarnaast speelt de zekerheid van je huidige situatie mee. Financiële risico’s en de angst dat het gras ergens anders niet groener is, houden veel mensen tegen om actie te ondernemen."

„Het grootste probleem hebben de mensen die hun werkleven een zes of zeven geven. Het werk daagt je niet meer uit, maar ach, het verdient goed en het is vlakbij huis. Dan is het verlangen om echt wat te doen, ook niet zo groot, omdat het wel oké is. Het comfort is eigenlijk te groot. Hoe groter je het verlangen maakt, hoe belangrijker het voor je is, hoe makkelijker de overstap is. En hoe vervelender je huidige situatie ineens wordt. Het contrast wordt ineens groter."

Ja, en vaak nemen we gewoon niet de tijd om na te denken: wat wil ik echt, wat is echt belangrijk voor me? Hoe scherper je dat hebt - en dat geldt voor alles: ook in je relaties, je familie, de plek waar je woont - hoe beter je weet wat echt belangrijk voor je is. Je kunt het dan ook  beter communiceren naar anderen en daarin grenzen aangeven en prioriteiten stellen."

En wat moeten degenen die ondanks een gebrek aan werkgeluk toch geen stappen zetten, het meeste vrezen? 

„Als je ondanks een gebrek aan werkgeluk geen stappen zet, loop je het risico om in een bore-out terecht te komen. Dit gebeurt wanneer je werk saai is, bijvoorbeeld omdat je onder je niveau werkt of te veel routinetaken uitvoert. Daarnaast voel je misschien dat je werk niet zinvol is, wat het gevoel van verveling en ontevredenheid versterkt. Als er ook geen doorgroeimogelijkheden zijn, kan het veel emotionele energie kosten en leiden tot spanning."

„Net als bij een burn-out kunnen de gevolgen van een bore-out ernstig zijn: vermoeidheid, prikkelbaarheid, concentratieproblemen en lichamelijke klachten zoals spier- of hoofdpijn. Je lichaam geeft signalen dat je te veel spanning ervaart, en als je die blijft negeren, kan dit leiden tot dezelfde uitputting als bij een burn-out. Hoog tijd om vandaag nog je kernwaarden in kaart te brengen."