Volgens assistant professor morele en politieke filosofie Lisa Bastian is het hoog tijd dat onze normen over wat een goede relatie inhoudt op de schop moeten. “We moeten niet vergeten waar het om gaat: een antwoord op de behoefte aan verbinding, gehoord worden of een relatie hebben: die mensen ergens anders niet vinden. Die behoefte is universeel.”

Is er volgens u iets aan het schuiven in de normen rond de liefde?

„Er is een verschil tussen geaccepteerde sociale vormen en morele normen. Ideaal gezien is dat wat we in de maatschappij geaccepteerd hebben een weerspiegeling van onze morele idealen. Vaak is dat niet zo. Sociale normen zijn gevormd door cultuur, geschiedenis en tradities. Die sociale normen zijn de laatste honderd jaar zeker veranderd, denk aan het krijgen van een kind als je niet getrouwd bent of het hebben van een betekenisvolle relatie met meerdere mensen tegelijkertijd."

„De interessante vraag is of de onderliggende morele normen ook veranderd zijn. Daarvan denk ik niet dat het niet zo is. Dan heb je het over wat het betekent om iemand te respecteren of te waarderen of over kwesties rondom authenticiteit van relaties. Daarvan hebben we heel expliciete verwachtingen en daarom veroordelen we liefdesvormen die daarbuiten vallen."

Hoe worden die onderliggende normen uitgedaagd als het aankomt op Artificial Intelligence?

„Dan gaat het over wat een betekenisvolle relatie kan zijn. Moet dat gaan om twee personen of kan het ook met andere ‘beings’ zijn? Sommige mensen hebben een heel betekenisvolle relatie met hun hond of kat. Misschien kunnen we die norm uitbreiden naar andere ‘operating systems’, waarvan AI zelfs de meest intelligente vorm is. Misschien moeten we overwegen dat dat ook betekenisvol en even belangrijk kan zijn als een menselijke relatie."

„Op verschillende gebieden wordt AI momenteel zelfs al gebruikt om maatschappelijke problemen op te lossen. Denk aan eenzame ouderen die praten met een zorgrobot. Of aan chatbots waarmee je in contact kunt komen als je kampt met suïcidale gedachten."

Hoe denkt u over authenticiteit van chatbots en dergelijke?

„Ja, dat is een interessant vraagstuk. Helemaal nu, met de populariteit van ChatGTP. In welke mate kunnen we ons morele werk laten doen door AI? De maatschappij is verantwoordelijk, maar kan of wil niet alles doen, dus we gebruiken technologie voor bijvoorbeeld ouderen. Dat lijkt niet tegen onze morele schenen aan te schoppen."

„Maar stel dat je partner liefdesbrieven laat schrijven door ChatGPT. Daar komt een fantastisch resultaat uit, misschien wel veel mooier dan dat iemand het zelf had kunnen schrijven. Maar is dat gelegitimeerd? Kunnen we deze morele taken uitbesteden? Of is het juist betekenisvol, omdat we het zelf doen en het moeilijk is? Dat lijkt nu de huidige norm. Als je kind voor het eerst voor je kookt, zal het waarschijnlijk niet het meest Michelin-achtige gerecht zijn, maar het is betekenisvol omdat hij of zij het geprobeerd heeft en het moeilijk was. Bij interpersoonlijke relaties gaat het niet om het perfecte cadeau, of de perfecte brief, maar om het feit dat ze er moeite in gestopt hebben. In dit vraagstuk zou het begrip van authenticiteit opgerekt moeten worden."

Doet het aspect van de continue beschikbaarheid van chatbots, robots en seksbots nog iets met onze interesse op de langere termijn? 

„Het is een afweging. Als vrienden of familie nooit beschikbaar zijn, dan wordt dat ook vermoeiend. Maar ik denk wel dat er een bepaalde mate van oncontroleerbaarheid moet zijn om ons te blijven prikkelen. Als die modellen niet beide doen, wordt het denk ik oninteressant. Niet alles hoeft voorspelbaar te zijn. ChatGPT geeft nooit twee keer hetzelfde antwoord. Dat houdt het interessant."

Wat zouden volgens u de grootste nadelen zijn aan het hebben van een liefdesrelatie met een toepassing van AI?

„Als je een mens bent, én vrouw én dezelfde leeftijd hebt: zullen je ervaringen enigszins vergelijkbaar zijn, al weet je het nooit zeker. Maar hoe verschillender je bent, hoe minder je echt weet hoe de ander zich voelt . Je kunt je wel een inbeelding maken van hoe een emotie voelt voor de ander of hoe die een kleur ziet, maar wanneer de ander heel erg  van jou verschilt, dan wordt het moeilijker.. Sommige dingen kun je nooit goed naar elkaar communiceren. Je moet maar vertrouwen op je eigen interpretatie van de ander, je weet het nooit zeker."

„Dat zie je ook in de speelfilm Her, die een mannelijke hoofdpersoon volgt die verliefd wordt op zijn virtuele assistent. De vrouwelijke chatbot is niet cognitief gelimiteerd zoals de mannelijke hoofdpersoon dat wel  is. Zij kan verschillende gesprekken met verschillende mensen hebben en zelfs van hen houden. Dat betekent niet dat ze minder van de hoofdpersoon houdt. Hij begrijpt dat niet en wordt jaloers. Zelf kan hij immers niet met zoveel mensen praten zonder hen recht te doen, of van meer dan één of twee mensen houden."

De film Her komt uit 2013 en schetst een beeld van hoe de wereld in 2025 zou zijn. Hoe verwacht u dat relaties met AI er over tien jaar uitzien? 

„Ik denk echt dat taalprogramma’s zoals ChatGPT de grootste technologische innovatie zijn van de afgelopen dertig jaar. Het zal veel aspecten van ons leven veranderen en technologische deuren openen naar interpersoonlijke relaties. Mensen zullen steeds vaker verliefd worden op AI-programma’s. Mensen worden nu al verliefd op iemand via internet. Dus je kunt verliefd worden op iemand die je nog nooit gezien hebt of aangeraakt hebt. Hoe meer deze programma’s op mensen gaan lijken - wat ze al doen - dan zou ik niet weten waarom het niet hetzelfde zou voelen." 

„Mensen blijven gevoelens hebben en ze hebben gesprekken met chatbots. Het wordt steeds makkelijker te vergeten dat je niet echt met AI praat. Waarschijnlijk wordt er in eerste instantie neergekeken op mensen die een relatie ontwikkelen met een chatbot. We moeten niet vergeten waar het om gaat: een antwoord op de behoefte aan verbinding, gehoord worden of een relatie hebben: die mensen ergens anders niet vinden. Die behoefte is universeel."

De film Her wordt op 16 februari in Rialto ingeleid door dr. Lisa Bastian. Als alumnus profiteer je van 2,50 korting op de normale entreeprijs. Gebruik hiervoor de code Alumni1602.