Volgens Jitske Jasperse is de rol van vrouwen in de kunst zwaar onderschat. „Vrouwen waren opdrachtgevers, kunstenaars en verzamelaars. Zonder hen had er niet zoveel kunst bestaan.”

Hoe wil je met jouw boek ‘Het vrouwelijk oog wil ook wat’ de lezer anders laten kijken naar kunst?

„Ik wil laten zien dat er meer is dan het vrouwelijk lichaam waar alleen maar naar gekeken kan worden. Vrouwen hielden zich vanaf de middeleeuwen ook zelf heel actief bezig met kunst. Ze waren opdrachtgevers, kunstenaars en verzamelaars. Zonder hen had er niet zoveel kunst bestaan. Ik hoop dat mensen zich realiseren dat er in musea en kunstboeken vaak maar een deel van het verhaal belicht wordt."

„En dat werkt door op grotere schaal. Ik hoorde onlangs dat een lezer gefascineerd was door de ‘piemeltelling’ die de Guerilla Girls hebben uitgevoerd. Zij zijn een anoniem kunstenaarscollectief dat naar musea gaat en zowel turft hoeveel blote vrouwen er hangen als hoeveel kunst vrouwen hebben gemaakt. Dat is vaak een enorm verschil: ze zien veel vrouwen die door mannen geschilderd zijn en weinig vrouwelijke kunstenaars wier eigen werk getoond wordt. Die lezer heeft vervolgens in zijn eigen netwerk zitten turven en realiseerde dat hij vooral start-ups van mannen adviseert." 

Is het te kort door de bocht om te zeggen dat er in musea weinig werk van vrouwen hangt doordat mannen lange tijd het museale beleid bepaalden? 

„Dat is zeker een aspect. Mannen domineerden de samenleving nog voor de discipline kunstgeschiedenis bestond. De kunstgeschiedenis is als discipline door mannen opgericht en daarmee bepaalden zij wat er tot de kunst behoorde. Dat zie je doorwerken in het vakgebied en ook in het verzamelbeleid van musea."

„Dan wist je als vrouw veel van kunst en cultuur en kon je daarna iemand trouwen die voor het inkomen zorgde."

„Het zou oneerlijk zijn om te zeggen dat onder kunstenaars de ratio man en vrouw gelijk was. Door de eeuwen heen is het maken, verzamelen en opdracht geven aan voor het grootste deel aan mannen verbonden. Dat wil alleen niet zeggen dat er geen ander verhaal te vertellen is."

Je studeerde zelf kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam, een studie waar de populatie vrouw hoog vertegenwoordigd is. Hoe verklaar je die discrepantie?

„Het is inderdaad fascinerend dat desondanks kunstgeschiedenis nog lang door de mannelijke blik werd bepaald. Ik denk dat het komt doordat het algemene beeld was, dat als je als vrouw kunstgeschiedenis had gestudeerd, je jezelf ontplooid had. Dan wist je veel van kunst en cultuur en kon je daarna iemand trouwen die voor het inkomen zorgde. Dat is nog lange tijd zo geweest. Vrouwelijke studenten stroomden niet door naar leidinggevende posities. Gelukkig is dat steeds meer aan het veranderen."

„Moet een museum een overzicht van kunstenaars presenteren – ongeacht de kwaliteit? Of gaat het om het presenteren van het beste?"

Toch leven we inmiddels in een ander tijdsbeeld. Waarom denk je dat het zo lang duurt voordat veranderingen doorgevoerd worden?

„Ja, veranderingen gaan nu eenmaal langzaam. Maar het heeft er ook mee te maken dat mensen angstig worden wanneer er getornd wordt aan wat je altijd als waarheid hebt gezien. Dat zie je ook in discussies over wat tot de kunstgeschiedenis gerekend moet worden. Alleen schilderkunst en sculptuur, of ook fotografie en textiel? Het is moeilijk voor mensen uit het vakgebied als hun autoriteit of kennis ondermijnd wordt."

Wat vind je van het initiatief van het Rijksmuseum om enkele schilderijen van vrouwelijke kunstenaars op de eregalerij te hangen?

„Ik ben blij dat er eindelijk over dit soort thema’s nagedacht wordt. Het blijft een interessante afweging om bij de schilderijen duidelijk aan te geven of het om vrouwelijke of mannelijke kunstenaars gaat. Door het niet te doen maak je geen onderscheid tussen mannen en vrouwen, maar anderzijds is het benadrukken van de rol van de vrouw ook het benadrukken van hun acties. Die paradox hield me ook bezig bij het schrijven van dit boek. Hoort het niet vanzelfsprekend te zijn dat vrouwen een plek hebben?"

En welke vrouwelijke kunstenaar mist volgens jou?

„Eén van mijn favoriete vrouwelijke kunstenaars, Clara Peeters, hangt er niet. Ik had haar daar graag gezien, maar het schilderij dat het Rijksmuseum heeft, is misschien ook niet haar beste werk. Moet een museum een overzicht van kunstenaars presenteren – ongeacht de kwaliteit? Of gaat het om het presenteren van het beste? Voor mij is de discussie over kwaliteit niet per se de meest interessante en slechts één van de vele thema’s waar de kunstgeschiedenis zich mee bezighoudt."