Het taboe op openheid over salaris vindt hij merkwaardig; beoordelingsgesprekken vindt hij onzinnig. Arbeids- en organisatiepsycholoog Kilian Wawoe geeft duiding in het tv-programma Wat verdien je en bracht onlangs zijn nieuwe boek Het nieuwe belonen uit. ‘Ruim 80 procent van de Nederlanders vindt zichzelf bovengemiddeld presteren.’

Heb je interessante reacties gehad op je optreden in het tv-programma Wat verdien je? ‘De eerste aflevering ging over de medische sector. Ik ben opvallend veel benaderd door artsen die me willen laten weten dat de salarissen de laatste jaren zijn gedaald. Dat is zo, maar als je in de cijfers duikt, zijn de bedragen nog steeds erg hoog vergeleken met de salarissen van andere overheidsfunctionarissen.’

Wat vind je van het taboe op openheid over inkomen en waarom?‘Merkwaardig! Nederland heeft een open en directe cultuur. We zijn een van de weinige landen in de wereld waar prostitutie en drugs zichtbaar zijn, maar over je inkomen praten doe je niet. Voor het programma zijn meer dan honderd mensen benaderd, maar bijna niemand wilde naar de studio komen. Zelfs bekende Nederlanders die in het verleden open zijn geweest over hun seks- en relatieleven, wilden niet komen vertellen wat ze verdienden. De enige verklaring die ik heb: we willen niet boven het maaiveld uitsteken maar er ook niet te ver onder zitten. Je hebt er niets mee te winnen om open te zijn.’

Jouw drijfveer is de kloof tussen wetenschap en praktijk te dichten. Ben je daarover nu hoopvoller dan in je eerder vertelde in VU Magazine? ‘Nee. Wetenschappers maken promotie op basis van het aantal peer-reviewed artikelen dat ze publiceren. Ervoor zorgen dat de kennis de academische cirkel verlaat, is secundair. Als je kijkt op basis waarvan een organisatie medewerkers selecteert, promotie geeft en beloont, is dat een goede graadmeter voor wat een organisatie belangrijk vindt.’

‘Zou jij in een ziekenhuis willen liggen waar de goede en slechte artsen verschillend worden beloond?’

In je pas verschenen boek Het nieuwe belonen laat je zien dat we van jaarlijkse beoordelingsgesprekken af moeten en naar doorlopende coaching toe moeten. Ken je organisaties die al zo werken? ‘Er zijn veel organisaties die van de jaarlijkse beoordeling zijn afgestapt: Eneco, Rabobank, Deloitte. De gedachte hierachter is dat prestaties zich slecht laten vangen in een cijfer. Wanneer ben je een 4 op een 5-puntschaal en wanneer een 3? Bovendien blijkt dat ruim 80 procent van de Nederlanders zichzelf bovengemiddeld vindt. Kortom, de score zegt niets en levert vaak teleurstelling op. Wat wél positief werkt, is het doorlopend coachen van medewerkers.’

In je boek bepleit je ook een eerlijker verdeling van beloning, met een variabele winstdeling. Kun je daar iets meer over vertellen? ‘Bedrijven willen vaak differentiëren tussen goede en slechte medewerkers in hun beloning. Dat zegt iets over het gebrek aan management. Zou jij in een ziekenhuis willen liggen waar de goede en slechte artsen verschillend worden beloond? In een goed geleide organisatie werken alleen goede en zeer goede medewerkers en die kun je in gelijke mate laten meeliften op het resultaat. Al was het alleen maar omdat zoals gezegd 80 procent van de mensen vindt dat ze tot de zeer goede groep behoren en zich bij iedere vorm van differentiatie tekortgedaan voelen. In het MKB werkt het vaak zo: in een goed jaar is er meer te verdelen en dus krijg je iets meer; als het tegenzit, krijg je niets extra’s.’

Congresmiddag met Astrid Joosten, Joris Luyendijk en Erik Scherder

Tijdens de congresmiddag op de VU over Het nieuwe belonenop 29 januari werd duidelijk hoe belangrijk geld wel degelijk blijft bij belonen. Erik Scherder liet zien hoe stress, door bijvoorbeeld geldgebrek, het brein verandert. Joris Luyendijk vertelde wat perverse beloningsprikkels teweeg brengen. Astrid Joosten leidde de bijeenkomst.

> De tv-quiz Wat verdien je van BNN-Vara was tot en met 4 februari te zien op NPO1.

> Kilian Wawoe werd 13 januari geïnterviewd in het radioprogramma Spijkers met Koppen. ‘Aangezien dit armlastige radioprogramma geen geld had om Astrid Joosten naar de studio te laten komen, spreken we met Kilian Wawoe’, aldus presentator en VU Magazine-columnist Dolf Jansen.