Heel graag willen bewegen, maar het niet meer kunnen. Het is voor mensen met een dwarslaesie vaak de vreselijke realiteit. Dat kan anders, dacht VU-alumnus Rik Berkelmans (48) en hij ontwierp daarom de BerkelBike. 

Hoe kwam je erbij om deze fietsen te ontwerpen?

“Ik heb een enorme fascinatie voor het menselijk lichaam. Hoe werken alle lichaamsprocessen? En hoe kun je die beïnvloeden? Zelf ben ik altijd een sportman geweest en daardoor geïnteresseerd in hoe je optimaal een lichaam kunt laten presteren en beïnvloeden. Oók als het misgaat. Daarom besloot ik bewegingswetenschappen te studeren. Ik heb ooit een artikel over dwarslaesie gelezen. Dat ging over hoe met elektrische impulsen de spieren gestimuleerd worden. Dat ben ik nooit vergeten en zo is het zaadje voor de fiets geplant.”

Waarom is het zo belangrijk?

“Het is voor iedereen onwijs belangrijk om te bewegen. Als je dat niet doet, heeft het enorm veel consequenties: afname van de spiermassa, verslechterde conditie, maar ook kans op hart- en vaatziektes, diabetes, trombose en doorligwonden. Dat is voor mensen met een dwarslaesie niet anders. De huidige preventie bij doorligwonden voor deze mensen is vooral gericht op de afname van belasting. Ze moeten de huid vooral niet belasten en overal zachte kussens hebben om de kans op doorligwonden te verkleinen. 

Belangrijker is om de belastbaarheid te vergroten. Wielrenners zitten soms drie weken lang, zes uur per dag op een kneiterhard zadel. Zij hebben nooit een doorligwond, omdat zij wél spiermassa en goede doorbloeding hebben. Dat gebeurt dus ook als mensen met een dwarslaesie fietsen. En het werkt: bij iedereen is sprake van een flinke toename van spiermassa én stevige conditieverbetering.”

Rik Berkelmans

Hoe werkt het?

“De prikkel om te bewegen die normaal gesproken vanuit de hersenen komt, bootsen wij na met een systeem. Er zitten sensoren op de fiets die de positie van de benen doorgeven aan de computer. Die rekent uit wanneer welke spieren actief zouden moeten zijn en geeft krachtige, korte stroompulsen achter elkaar. Daarmee activeert hij de motorzenuwen die naar de spier gaan, waardoor de spier aanspant. Als je die op de juiste momenten stimuleert, dan wordt de beweging gemaakt.”

Wat zijn de reacties?

“Het mooiste vind ik het als ik merk dat mensen weer een glimlach op hun gezicht krijgen, weer opbloeien. Soms moet ik na een halfuur zeggen dat ze écht even moeten stoppen, omdat ze maar blijven gaan. Het kan zoveel doen voor iemand. Toen ik hoorde dat een professionele turner een hoge dwarslaesie kreeg. Hij kon wel sporten, maar aangepast en kreeg totaal geen voldoening na al die jaren topsport. Uiteindelijk heeft hij euthanasie laten plegen. Ik hoorde dat te laat. Maar dat grijpt me enorm aan. Voor zo’n jongen had ik het zó graag willen doen. Soms ben ik gefrustreerd dat het nog niet voor iedereen beschikbaar is. Niet iedereen moet het, maar ik wil in elk geval dat het voor iedereen een mogelijkheid is.”

Welke reactie raakte jou?

“Vorige week had ik nog een jongen van 19. Hij was een hele fanatieke BMX’er, maar kreeg door een motorongeluk een dwarslaesie. Hij liet me filmpjes van vroeger zien waarin hij salto’s achterover en pirouettes deed. Hij miste het enorm. Nadat hij voor het eerst op de BerkelBike gefietst had, zei hij: ‘Dit is voor het eerst dat ik weer zo’n kick krijg zoals vroeger op de BMX.’ Dat raakt me.”

Je bent ook betrokken bij het VU Pulse Racing Team. Wat is dat?

“Het is een raceteam opgezet door de studie Bewegingswetenschappen. Eigenlijk werkt het net als de Formule 1. De coureurs zijn mensen met een dwarslaesie en de monteurs zijn de studenten. Zij sleutelen aan de fiets, de elektronica en de training van de coureur. In 2020 gaat dit team als het goed is de Cybathlon in Zürich winnen.”